Fantasy - Historia

Marek Szydełko
11.09.2015

Istotne źródło fantastyki to bajki i legendy, np. o tym jak Dobrynia Nikitycz uratował Zabawę (Zapawę) Putiatównę (Putiatycznę), bratanicę kniazia Władymira, przed smokiem Zmiejem Goryniczem.

Takie utwory jak Epos o Gilgameszu i inne najdawniejsze zapisy znane ludzkości, także pierwiastki mityczne i inne, które w końcu zdefiniowały fantasy i jej liczne podgatunki, stały się częścią jednego z największych i najbardziej głośnych zjawisk literatury. Od Odysei po Beowulfa, od Mahabharaty do Księgi tysiąca i jednej nocy, od Ramajany do Podróży na Zachód, i od Legend arturiańskich i średniowiecznych romansów po poemat epicki Boska Komedia — fantastyczne opowieści o odważnym bohaterze i bohaterce (heroina (literatura)), o strasznych, śmiercionośnych smokach i tajemniczych światach, inspirowały wielu słuchaczy i autorów. W tym sensie historia fantastyki i historii literatury są nierozerwalnie związane.

W przypadku wielu dzieł nie jest jasne, czy ich autorzy wierzyli w cuda które opisują, takie jak na przykład zaczarowany ogród z Dekameronu.

Istnieje wiele dzieł, gdzie granica pomiędzy fantastyką a innymi gatunkami jest zatarta, a pytanie czy autorzy wierzyli w możliwość istnienia opisywanych cudów w utworach takich, jak Sen nocy letniej czy Sir Gawain i Zielony Rycerz, sprawia, że trudno rozróżnić, gdzie i kiedy fantastyka w nowoczesnym sensie ma swój początek.[1]

W 1841 ukazało się The King of the Golden River Johna Ruskina. Historia nowoczesnej fantasy mówi, że jest ono inspirowane przez dzieła George MacDonalda — szkockiego autora powieści takich jak: Królewna i Goblin (w innym tłumaczeniu: Księżniczka i koboldy) czy Phantastes (1858), utworów powszechnie uważanych za pierwsze powieści gatunku fantasy dla dorosłych.[potrzebne źródło] MacDonald miał duży wpływ zarówno na J. R. R. Tolkiena, jak i na C. S. Lewisa. Innym istotnym autorem w tym gatunku był William Morris, znany angielski poeta, który napisał kilka powieści u schyłku stulecia, między innymi The Well at the World's End.

Mimo że Na skrzydłach Północnej Wichury MacDonalda (1871) miało duży wpływ na przyszłość, i mimo że był wówczas popularny, literatura tego typu nie była szeroko znana lub ceniona aż do końca stulecia. Edward Plunkett, znany jako Lord Dunsany, sprawił, że ten gatunek stał się popularny zarówno w postaci powieści jak i opowiadania. Wielu znanych "mainstreamowych" współcześnie autorów również zaczęło pisać w tym gatunku – np. H. Rider Haggard, Rudyard Kipling czy Edgar Rice Burroughs. Ci właśnie, obok Abrahama Merritta, stworzyli to, co znane jest jako podgatunek "zaginionego świata", który był najbardziej popularny na początku XX wieku. W tym samym czasie ukazały się również utwory dla dzieci, takie jak Piotruś Pan Jamesa Matthew Barrie czy Czarnoksiężnik z krainy Oz Lymana Franka Bauma.

Fantastyka dla dzieci była uważana za łatwiej akceptowalną niż fantastyka dla dorosłych, co powodowało, że pisarze chcący pisać fantastykę musieli ubrać swoje dzieło w postać książki dla dzieci.[2] Wiele wczesnych prac Nathaniela Hawthorne'a znajdowało się na granicy fantastyki, ale książka A Wonder-Book for Girls and Boys, przeznaczona dzieciom, to fantasy.[3] Na przestrzeni lat, te i inne znane książki, takie jak Alicja w krainie czarów (1865) spowodowały, że nawet dużo późniejszy Władca pierścieni, był uznawany za literaturę dla dzieci.[potrzebne źródło]

W 1923 w USA powstał pierwszy magazyn poświęcony fantasy pt. Weird Tales. W ślad za nim pojawiło się wiele podobnych wydawnictw, np. The Magazine of Fantasy and Science Fiction. Ten właśnie magazyn był w tamtym czasie bardzo popularny i przybliżył fantasy ale także i fantastykę naukową szerszej publiczności w USA i Wielkiej Brytanii. Wówczas już, te dwa gatunki zaczęły być kojarzone ze sobą.

W latach pięćdziesiątych XX w. szeroką popularność zdobył gatunek "miecza i czarów" (ang. sword & sorcery), wraz z popularnością książki Roberta E. Howarda Conan Barbarzyńca, a także opowiadań Fritza Leibera pt. Przygody Fafryda i Szarego Kocura.[4] To wszystko poprzedziło nadejście high fantasy i popularność Hobbita i Władcy pierścieni J. R. R. Tolkiena w późnych latach sześćdziesiątych, co pozwoliło fantasy w pełni wkroczyć do głównego nurtu kulturowego.[5] Innych kilka serii, takich jak Opowieści z Narnii Clive'a Staplesa Lewisa czy Ziemiomorze Ursuli K. Le Guin utwierdziło jego pozycję.

W późniejszym czasie popularność fantasy utrzymywała się, by jeszcze wzrosnąć w XXI wieku, czego dowodem jest bestsellerowy status prac J. K. Rowling, czy ogromna popularność filmów, takich jak ekranizacja Władcy pierścieni autorstwa Petera Jacksona.

Zgłoś swój pomysł na artykuł

Więcej w tym dziale Zobacz wszystkie