Ochronniki słuchu

Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników, oraz ich stosowanie.

Środki ochrony indywidualnej słuchu, czyli ochronniki słuchu, dzieli się na nauszniki przeciwhałasowe i wkładki przeciwhałasowe.

Nauszniki przeciwhałasowe to ochronniki słuchu składające się z dwóch czasz tłumiących dociskanych do głowy i całkowicie zakrywających małżowiny uszne. Nauszniki przeciwhałasowe mogą być niezależne (wtedy czasze połączone są za pomocą specjalnej sprężyny przeznaczonej do noszenia na szczycie głowy albo z tyłu głowy, albo pod brodą) lub mogą być mocowane do hełmów ochronnych (wtedy każda z czasz zaopatrzona jest w rodzaj specjalnego mocowania do hełmu). Nauszniki przeciwhałasowe występują w 3 rozmiarach – małym, dużym i średnim.

Wkładki przeciwhałasowe – to ochronniki słuchu noszone w zewnętrznym przewodzie słuchowym albo w małżowinie usznej, zamykające wejście do zewnętrznego kanału usznego. Wkładki przeciwhałasowe mogą być jednorazowego lub wielokrotnego użytku. Najczęściej wykonuje się je z silikonu, gumy i innych tworzyw sztucznych oraz bawełny (jednorazowe). Niektóre wkładki wykonane są z materiałów formowalych i użytkownik musi sam nadać im odpowiedni kształt przed użyciem. Istnieją również wkładki przeciwhałasowe formowane indywidualnie dla określonego użytkownika. Wkładki, podobnie jak nauszniki, występują w różnych rozmiarach.


Ochronniki słuchu jako środki ochrony indywidualnej przed hałasem muszą spełniać określone wymagania. Podstawą prawną jest tu rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej [13]. Przede wszystkim muszą one posiadać oznakowanie CE i deklarację zgodności WE. Badanie typu WE jest procedurą, w wyniku której jednostka notyfikowana stwierdza, że ochronnik spełnia wymagania dyrektywy 89/686/WE wprowadzonej do prawa polskiego wyżej wymienionym rozporządzeniem, w tym m.in. wymagania odpowiednich norm zharmonizowanych. W normach tych określono nie tylko minimalne wartości tłumienia hałasu, ale również takie parametry, jak wytrzymałość mechaniczna, dopuszczalna masa ochronnika i zakres siły docisku sprężyn.

Dobór ochronników słuchu powinien odbywać się zgodnie z następującym schematem postępowania:

1. Wybór ochronników oznakowanych symbolem CE.
Tylko ochronniki oznakowane symbolem CE mogą być uznane za pełnoprawne ochrony indywidualne.

2. Dobór ochronników do parametrów hałasu.
Dobór ten przeprowadza się na podstawie pomiarów wielkości charakterystycznych hałasu na danym stanowisku pracy. Ochronnik słuchu powinien być dobrany w taki sposób, aby wielkości hałasu pod ochronnikiem nie przekraczały wartości dopuszczalnych. Najdokładniejszą metodą doboru ochronnika jest metoda pasm oktawowych. Wymaga ona pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego hałasu w pasmach oktawowych oraz znajomości tłumienia (i jego odchylenia standardowego) ochronnika w tych pasmach. Dwie mniej dokładne metody doboru – HML i SNR – wymagają pomiarów poziomów dźwięku A i poziomu dźwięku C hałasu oraz znajomości parametrów HML lub SNR ochronnika. Wszystkie wymienione parametry ochronnika producent zobowiązany jest podać w instrukcji użytkowania ochronnika. Przy doborze ochronników słuchu zaleca się, aby poziom dźwięku A pod ochronnikiem był o 5-10 dB mniejszy od wartości dopuszczalnej, lecz nie więcej niż o 15 dB. Zbyt duże stłumienie hałasu może powodować u pracownika poczucie izolacji od otoczenia i w następstwie spowodowanego tym dyskomfortu – przerwy w jego stosowaniu.

3. Dobór ochronników pod kątem innych czynników środowiska pracy.
Niekiedy istnieje również potrzeba doboru ochronników słuchu pod kątem innych czynników środowiska pracy lub do specyficznych zadań, jakie muszą wykonywać pracownicy. Należy tu wymienić wysoką lub niską temperaturę otoczenia (np. pracownicy leśni), środowiska o dużej wilgotności, konieczność porozumiewania się w warunkach hałasu ciągłego (można zastosować ochronniki z elektronicznymi systemami łączności), konieczność porozumiewania się w warunkach sporadycznego hałasu impulsowego (można stosować ochronniki z regulowanym tłumieniem).

4. Dobór ochronników pod kątem kompatybilności z innymi środkami ochrony indywidualnej.
Niekiedy oprócz ochronników słuchu pracownik stosuje inne środki ochrony indywidualnej. Należy tak dobrać ochronniki słuchu, aby wszystkie stosowane środki ochrony indywidualnej spełniały swoje zadania. Gdy np. pracownik używa hełmu, należy stosować nauszniki nahełmowe. Innym przykładem może być równoczesne stosowanie ochronników słuchu i ochron oczu. Elementy ochrony oczu (np. opaska utrzymująca gogle na głowie pracownika) mogą powodować, że czasze nauszników nie będą przylegać ściśle do głowy, przez co zmniejszy się ich skuteczność. W takim przypadku należy stosować wkładki przeciwhałasowe.

5. Dobór ochronnika do cech indywidualnych pracownika.
Wymiary ochronnika słuchu powinny być dostosowane do cech indywidualnych użytkownika. Niekiedy mogą istnieć przeciwwskazania medyczne do stosowania określonego ochronnika (np. choroby skóry lub nietypowy kształt kanału usznego).

Należy również dążyć do minimalizacji uczucia dyskomfortu, jakie może powodować stosowanie ochronnika, tak aby pracownik nie robił przerw w jego stosowaniu. Z tego względu zaleca się, aby pracownik mógł wybrać najbardziej odpowiadający mu ochronnik z wyselekcjonowanych w poprzednich etapach.

Ochronniki słuchu powinny być użytkowane zgodnie z instrukcją użytkowania dostarczaną przez producenta. Źle użytkowany ochronnik może nie zapewnić dostatecznej ochrony przed hałasem. Uwaga ta w szczególności dotyczy sposobu prawidłowego umieszczania wkładek przeciwhałasowych w przewodach usznych.

Zasadniczym problemem przy stosowaniu ochronników słuchu jest niekontrolowane ich zdejmowanie przez użytkowników.

Podczas stosowania ochronników słuchu podstawowym warunkiem skutecznej ochrony narządu słuchu pracownika jest ich nieprzerwane stosowanie przez cały czas narażenia na hałas.

Należy podkreślić, że nawet krótkie przerwy w stosowaniu ochronników słuchu podczas przebywania w hałasie niweczą cały trud zabezpieczania organu słuchu, np. jeżeli ciągłe stosowanie danego ochronnika słuchu zapewnia ochronę w granicach 30 dB, to godzinna przerwa w jego stosowaniu zmniejsza efektywną ochronę do ok. 9 dB!