Wpływ hałasu na układ nerwowy i narządy zmysłów - szkodliwość hałasu

Dźwiękami nazywamy bodźce zewnętrzne, które są rejestrowane za pomocą narządu słuchu. Dźwięki, których obecność w środowisku jest niepożądana i które wywierają szkodliwy wpływ na nasze zdrowie, noszą nazwę hałasu. Hałas mierzymy w decybelach. Hałas powstaje na skutek nałożenia się na siebie różnych dźwięków oraz bezładnego ich zmieszania. W potocznym rozumieniu, hałasem jest każdy dźwięk, który nas irytuje. Hałas niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie ludzi, zwierząt oraz roślin.


Wpływ hałasu na zdrowie ludzkie jest złożonym problemem, ponieważ organizm ludzki, podobnie jak inne byty biologiczne, jest niezwykle skomplikowany. Nie tylko narząd słuchu jest dotknięty przez hałas. Wpływając na centralny układ nerwowy, hałas oddziałuje także na inne narządy i ich układy. Hałas oddziałuje w dużym stopniu na psychikę. Wpływa na naszą kondycję intelektualną oraz na nasze zdolności wykonania jakiegoś zadania. Ucho jest złożonym organem, którego funkcją jest identyfikowanie kierunku, głośności, wysokości i barwy dźwięku. Ucho ludzkie rejestruje fale akustyczne o częstotliwościach mieszczących się w przedziale 16-20000 Hz. Fale z tego zakresu są dla nas słyszalne. Dźwięki, których częstotliwość jest niższa niż 16 Hz to infradźwięki, natomiast te, których częstotliwość jest wyższa niż 20000 Hz to ultradźwięki.

Zanieczyszczenie środowiska hałasem jest poważnym problemem. Ograniczenie hałasu nie jest zadaniem łatwym. Biorąc pod uwagę niekorzystny wpływ hałasu na zdrowie człowieka, a także na efektywność jego działalności, należy przedsięwziąć kroki mające na celu jeśli nie wyeliminowanie, to przynajmniej ograniczenie natężenia hałasu. Istnieją badania, mające określić związek pomiędzy rodzajem wykonywanej pracy, a stopniem uszkodzenia słuchu. Wyniki tych badań pokazują, że na upośledzenie słuchu najbardziej narażeni są pracownicy zakładów przemysłowych. Dotyczy to przede wszystkim zakładów przemysłu ciężkiego, budowlanego, lekkiego, chemicznego oraz maszynowego.

Jak to już było wspomniane, hałasem nazywamy wszystkie dźwięki, które są w określonych warunkach, lub z punktu widzenia konkretnej osoby, niepożądane, niezależnie od tego, co jest ich źródłem. Właściwości fizyczne hałasu oraz zmienność tych właściwości w czasie, mają wpływ na dokuczliwość, szkodliwość oraz uciążliwość hałasu. Do wspomnianych właściwości fizycznych, charakteryzujących hałas należą charakterystyka widmowa, charakter hałasu, jego poziom i częstotliwość pojawiania się oraz czas oddziaływania. Hałas wpływa niekorzystnie zarówno na zdrowie, jak i funkcjonowanie człowieka. Nadmierny hałas dotyka nie tylko narząd słuchu. Oddziałuje negatywnie też na ogólny stan jego zdrowia, na jego psychikę i emocje oraz funkcjonowanie całego ciała. Hałas wywołuje u człowieka poczucie zagrożenia oraz brak poczucia niezależności. Negatywnie wpływa na możliwości porozumienia między ludźmi, pogarsza orientację w terenie, prowadzi do pogorszenia warunków pracy oraz wypoczynku. Wyróżniamy kilka poziomów hałasu.

Najniższy poziom stanowią hałasy znajdujące się w przedziale 0-35 decybeli. Poziom ten obejmuje dźwięki o głośności od 0 do 50 fonów. Są to głownie dźwięki pochodzące z natury, które wywierają korzystny wpływ na organizm ludzki. Są one nieszkodliwe dla człowieka, choć czasami mogą irytować. Poziom 35-70 decybeli obejmuje hałasy, których negatywny wpływ na organizm człowieka objawia się przemęczeniem układu nerwowego, problemami z rozumieniem mowy i porozumiewaniem się oraz osłabieniem wzroku. Ponadto nie pozwalają na pełny sen i wypoczynek. U człowieka narażonego na długotrwałe oddziaływanie hałasu o poziomie 70-85 decybeli dochodzi do osłabienia słuchu, pojawiają się uporczywe bóle głowy oraz dolegliwości na tle nerwowym. Człowiek taki pracuje w sposób mniej efektywny. Groźne dla organizmu ludzkiego są hałasy zawarte w przedziale 90-130 decybeli.

Skutkami ich oddziaływania są zaburzenia w funkcjonowaniu układów krwionośnego i pokarmowego. Pod wpływem hałasów o poziomie wyższym niż 130 decybeli niektóre z narządów wewnętrznych zaczynają drgać, co prowadzi do ich zniszczenia oraz chorób. U człowieka, który znajduje się pod wpływem hałasu o takim poziomie pojawiają się mdłości oraz zaburzenia równowagi. Udział procentowy składników krwi zmienia się, co skutkuje chorobami psychicznymi. Skutkiem długotrwałego oddziaływania hałasu na zmysł słuchu są zmiany o charakterze patologicznym oraz fizjologicznym. Zmiany o charakterze patologicznym polegają przede wszystkim na zaburzeniach w procesie odbioru fal akustycznych przez narząd słuchu. Prowadzą one do nieodwracalnego upośledzenia słuchu. Do zmian fizjologicznych, spowodowanych hałasem, należy przede wszystkim maskowanie. Maskowanie polega na tym, że z kilku tonów, charakteryzujących się różną częstotliwością, rejestrujemy tylko ton silniejszy, ponieważ tony słabsze ulegają zagłuszaniu.

Istnieją trzy stopnie upośledzenia słuchu, spowodowanego działaniem czynnika akustycznego:

    * Lekkie, które przejawia się szumem w uszach oraz zawrotami głowy. Objawy te ustają po kilku dniach.
    * Średnio ciężkie: związane jest z lekkim uszkodzeniem błony bębenkowej. Objawia się szumem w uszach oraz osłabieniem słuchu. Objawy te mogą nie ustępować.
    * Ciężkie: związane z silnym uszkodzeniem błony bębenkowej oraz kosteczek słuchowych. Dochodzi do silnego upośledzenia słuchu, a w skrajnych przypadkach następuje całkowita głuchota.

Generalnie, hałas może dotknąć narząd słuchu w dwojaki sposób:

    * Może uszkodzić struktury narządu słuchu, z czym wiąże się upośledzenie słuchu, a nawet głuchota. Hałas może spowodować na przykład ubytki w błonie bębenkowej, przerwanie połączeń miedzy kosteczkami słuchowymi w uchu środkowym, bądź ich zwichnięcie lub złamanie. Hałas może też w sposób mechaniczny uszkodzić błonę bębenkową.
    * Hałas może upośledzić sprawność słuchową, co przejawia się między inny spadkiem ostrości słuchu

Hałas uszkadza jednak nie tylko narząd słuchu, co jest wynikiem tego, że narząd słuchu łączy się z centralnym i wegetatywnym układem nerwowym. Bodźce słuchowe wpływają na przebieg wszystkich funkcji życiowych. Dotykają wiele układów, w tym układ krążenia, oddechowy i pokarmowy. Hałas czyni mowę mniej zrozumiałą, a ponadto uszkadza wzrok i obniża koncentrację. Hałas przyspiesza procesy starzenia się. Ponadto 30 na 100 mieszkańców dużych miast żyje o 8-12 lat krócej, z powodu narażenia na nadmierny hałas. Istnieją badania dowodzące, że takie czynniki związane z hałasem jak długotrwały czas jego oddziaływania, zmienność poziomu hałasu oraz niektóre rodzaje widma modyfikują reaktywność wegetatywną organizmu. Gdy poziom hałasu jest wyższy niż 75 decybeli, pojawiają się silne reakcje wegetatywne. Pod wpływem bodźców akustycznych pojawiają się odruchy o charakterze motorycznym, między innymi skurcze mięśni szyi, głowy oraz wokół oczu. Nagłe sygnały, takie jak eksplozje, czy wystrzały pobudzają mięśnie do skurczu, w wyniku którego zmienia się postawa całego ciała. Tułów nachyla się w charakterystyczny sposób, na twarzy pojawia się grymas, usta się otwierają, a powieki zamykają, kolana i łokcie zginają się. Pod wpływek krótkich, przekraczających poziom 75 decybeli sygnałów akustycznych zmienia się odporność elektryczna skóry.

Ponadto zmienia się rytm oddechu, a w układzie krążenia następują reakcje, polegające na skurczu obwodowych naczyń krwionośnych. Krążąca krew napotyka większy opór. Mogą pojawić się wahania ciśnienia krwi. Dochodzi do zmiany ruchów perystaltycznych w układzie pokarmowym oraz w charakterze wydzielania przez gruczoły żołądka. Ludzie narażeni na nadmierny hałas cierpią na bezsenność i siły organizmu nie są w dostatecznym stopniu zregenerowane. Ponadto bezsenność odbija się negatywnie na funkcjonowaniu układu nerwowego oraz kory mózgowej, ponieważ sen odgrywa dużą rolę w prawidłowym ich funkcjonowaniu. Pod wpływem hałasu wzmaga się intensywność metabolizmu. Kora mózgowa jest silniej pobudzona. Pojawiają się nieprawidłowości i zmiany w metabolizmie cukrów, tłuszczowców i białek.

Pod wpływem hałasu dochodzi do zaburzeń procesów rozrodczych oraz osłabienia odporności, co wiemy z doświadczeń nad zwierzętami. Oddziaływanie hałasu o poziomie około 129 decybeli sprawia, że gałki oczne poruszają się wolniej. Pole widzenia ulega ograniczeniu, ponadto pojawiają się zaburzenia w odbiorze barw. Innymi dolegliwościami pojawiającymi się przy takim poziomie hałasu jest oczopląs oraz zawroty głowy. Hałas o poziomie 125 decybeli powoduje zaburzenia w działaniu zmysłu równowagi.

Medycyna pracy wyróżnia cztery poziomy obciążenia słuchu hałasem. Rozróżnienie to opiera się na różnicach w poziomie głośności:

    * Hałas o poziomie 30-60 fonów wywołuje tylko reakcje o charakterze psychicznym
    * Hałas o poziomie 60-95 fonów wywołuje zmiany psychiczne w obrębie wegetatywnej części układu nerwowego
    * Hałas o poziomie 95-120 decybeli oprócz reakcji psychicznych stwarza też zagrożenie dla słuchu
    * Hałas o poziomie powyżej 120 fonów może oddziaływać poprzez skórę, w sposób bezpośredni na neurony

Osoby, które znajdują się pod ciągłym wpływem hałasu cierpią z powodu bólu i zawrotów głowy oraz bezsenności. Ich zmysły węchu, wzroku oraz słuchu nie funkcjonują prawidłowo. Ponadto istnieją przypuszczenia, że hałas może przyczynić się do rozwoju chorób nowotworowych oraz sercowo-naczyniowych.


autor: Zofia Karpińska
źródło, za zgodą: www.bryk.pl